Türkiye-Mısır ortasında yeni dönem | Çavuşoğlu: Süreci başlattık, büyükelçi ataması için yakında karar vereceğiz

Bakan Çavuşoğlu, Kahire’deki Türk Şehitliği’nde düzenlenen 18 Mart Şehitlerini Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi’nin 108. yıl dönümü merasimine katılarak konuşma yaptı.

SORU & CEVAP

Büyükelçi atamasıyla ilgili biraz daha derin bilgi verebilir misiniz? Kasım’da tekrar bir sohbetimizde önümüzdeki aylarda atanabilir demiştiniz. Yani burada ne görüştünüz, ne olacak durum?

Cumhurbaşkanları biraraya gelirse onlar açıklasınlar diye planlıyorduk. Artık seçim vaktinde bu biraraya gelme gecikirse, o vakit tekrar Cumhurbaşkanlarına arz edeceğiz, tahminen bir sonraki ziyarete hazırlanırız. En üst seviyede açıklama olsun diye bekliyorduk işin doğrusu. Seçim sonrasına kalırsa tekrar istişare edeceğiz. Yakın bir vakit içinde bu bahiste karar vereceğiz. Ancak bu süreci başlattığımızı esasen basın toplantısında da duyurduk.

O vakit Ramazan ayındaki davette olabilir tahminen değil mi?

Olabilir, tekrar istişare edeceğiz; Cumhurbaşkanlarını mı bekleyeceğiz, yoksa bir sonraki ziyarette mi yapacağız, onu istişare edeceğiz. Lakin süreci başlatma konusunda mutabıkız, esasen basın toplantısında da açıkladık.

İlişkilerin olağanlaşmasına neden olan kırılma noktası neydi?

Kırılma noktası demeyelim de, bir olgunlaşma süreci oldu. Aslında, Shoukry ile New York’ta da biz bu yol haritası üzerinde anlaşmıştık. Evvel yardımcılarımız biraraya gelecekti, sonra üçüncü ülkede biz biraraya gelecektik, sonra Cumhurbaşkanlarımızın bir ortaya gelmesinin hazırlığını yapacaktık. Ancak Doha’da birden olumlu manada bir oldu-bitti oldu. Hasebiyle tam takvim işlemedi. Temel dönüm noktası Sayın Cumhurbaşkanımızın Doha’daki görüşmesi oldu.

Doha’daki görüşme öncesinde perde gerisinde harika bir şeyler oldu mu?

Perde gerisinde o denli harika bir şey olmadı. Bir taraftan güvenlikle ilgili istişareler oldu, istihbarat kurumları seviyesinde, bir taraftan bizim çok sayıda görüşmemiz oldu.

Bazı başlıklar var Sayın Bakan, örneğin Libya konusu, Türkiye’nin deniz yetki alanları mutabakatı, hidrokarbon mutabakatı çetrefilli görünen başlıklar. Bir yandan da Mısır tarafından atılan ve bizi rahatsız ettiği söylenen Güney Kıbrıs-Mısır-Yunanistan işbirliği var. Bunlarla ilgili nasıl bir yol alınabilir, yoksa bunlar kenara koyulup alakalar olağanlaşacak, daha sonra mı önümüze gelecek başlıklar?

Yok, bunların hepsi kıymetlendirilmesi gereken konular. Burada sorun olarak bir tek konuya katılmıyorum: Deniz yetki alanları muahedesi. Zira bizim Libya’yla yaptığımız deniz yetki alanları mutabakatı, Mısır’ın aleyhine değil. Mısır’ın Yunanistan’la yaptığı muahede da bizim aleyhimize değil. O mutabakatta Mısır tarafı alakalar soğukken bile bizim kıta sahanlığımızın hudutlarına riayet etti.

Hidrokarbon için de birebir şeyi söyler misiniz, hidrokarbon muahedesi için?

Aslında o da bir sorun değil. Her ülke her ülkeyle hidrokarbon muahedesi yapar. Mısır şu anda bu hususa, Libya’daki mevcut Hükümetin müddetinin dolduğu ve artık legal olmadığı için muahede imzalayamayacağı argümanıyla itiraz ediyor. İmzalanan mutabakatın kendileri aleyhine olduğunu söylemiyor. Mısır’ın rahatsız olduğu mevzu, başından beri söylediği bahis bizim oradaki mevcudiyetimiz. Biz de oradaki mevcudiyetimizin Mısır için bir tehdit oluşturmadığını; o günkü yasal Hükümetin daveti ve sonraki hükümetlerin de devam ettirdiği, eğitim dahil bir işbirliğine dayandığını söylüyoruz. Ve bunun da kendilerine yönelik rastgele bir olumsuz tesirinin bugüne kadar olmadığını anlatıyoruz. Artık Libya konusunda da daha yakın istişare ve işbirliği içinde olmak için mutabık kaldık. Münasebetiyle birlikte çalıştıktan sonra, bizim oradaki mevcudiyetimizin ya da askeri işbirliğimizin onlara yönelik bir tehdit olmadığını onlar da görüyor. Aslında görüşmemizde şunu görüyoruz: Libya’da nedir maksadımız, seçim değil mi? Seçim olmadan ülkede birlik beraberlik olmaz. Bir tarafı tutup da bunun mühletini uzatmaya çalışmak, oynamak yanlışsız bir şey değil. Biz legal hükümetlerle çalışırken, öbür taraftan ülkenin -tabii kuralları da oluşturarak- seçim yasası başta olmak üzere gerekli maddeleri çıkartarak anayasa değişikliğiyle birlikte tabanın oluşturulmasıyla bir seçime gidilmesi gerektiğini daima söylüyoruz. Aslında bu bahislerde da bir görüş ayrılığımız yok. Onların Aguila Saleh ile fazla angajmanı var, bizim ise tüm taraflarla, lakin Libya’nın Batı’sıyla biraz daha fazla angajmanımız var. Natürel Mısır’ın Libya’daki istikrarsızlıktan duyduğu tasayı anlıyoruz. Sonuçta yanı başındaki ülkenin güvenliği ve istikrarı olağan ki değerli.
Deniz yetki alanları konusunda ilerde biz Mısır’la bir mutabakat imzalarsak bu Mısır’ın çok lehine olacak. Yani bizim aleyhimize bir şey yok, lakin Akdeniz’in bu tarafında Mısır’ın lehine olacak.

Yunanistan ve GKRY…

Önceki görüşmelerimizde de söyledik, biz Türkiye olarak Mısır’a yahut İsrail’e yahut diğer bir ülkeye bizimle bağlantılarınızı düzelttiniz, başkalarıyla bağları kesin demeyiz. Lakin burada bir işbirliği olacaksa, Türkiye’nin haklarını da yedirmeyiz; herkese söylüyoruz bunu. Bizimle daima bir arada işbirliği yapsalar da birebir halde, hakça paylaşım diyoruz. Sayın Cumhurbaşkanımızın Avrupa Birliği’ne teklif ettiği Doğu Akdeniz Konferansının hakça paylaşım için çok değerli bir platform olacağını söyledik. Onlar da bilhassa Yunanistan’la bu zelzeleden sonra ilgilerimizin tekrar sakinleşmesinden duydukları memnuniyeti lisana getirdiler. Yani bizim Mısır’la bağlarımız yahut başkalarının onlarla münasebetleri birbirine alternatif olmamalı. Onlarla da uygun bağlantılar içinde olsunlar, bizimle de âlâ alaka içinde olsunlar.

Kaçırmış olabilirim, Hafter, yani Doğuyla temas kesinlikle alt seviyede yapılıyordur, fakat Hafter’le görüşme manasında nasıl bir temas yürüyor?

Biz yalnızca Batı ile değil Doğu ile de görüşüyoruz. O bölgeye Büyükelçimiz ziyarete gidiyor. Artık doğu-batı-güney, herkesle görüşüyoruz. Libya’yı bir bütün olarak görüyoruz. Ancak bu bizim yalnızca legal hükümeti tanıdığımız gerçeğini değiştirmez.

Libya’da seçim yasası, anayasa değişikliği kıymetli, ancak bir taraftan bu askerler sıkıntısı yalnızca Türkiye açısından söylemiyorum, Rusya tarafının paralı askerlerinin de orada olması sorun teşkil ediyor. Bunları aşabilmek için Rusya’yla süreci hızlandırmak, Mısır’ın bu manada takviyesini almak, yani çoklu bir süreç uygulanabilir mi? Zira o sıkıntı çözülmeden bir türlü bu tarafa geçilemiyor üzere.

Bir ülkede bulunan, farklı ülkelerin resmi yahut özel askeri mevcudiyetinin müzakeresini yapmak bize düşmez. Ancak BM buna öncülük eder de bir plan üzerinde çalışılırsa biz ona katkı sağlarız.

Burada temel olması gereken şu: Şu anda Libya’da farklı güçler var. Bizim mevcudiyetimiz bir mutabakat çerçevesinde. Oradaki en legal mevcudiyet bizim askeri mevcudiyetimiz. Öteki taraftan her siyasi aktörün gerisinde az ya da çok milis kümeler var. Ülkeyi nasıl birleştireceksin? Burada nizamlı ordunun kurulması, sistemli güvenlik güçlerinin kurulması lazım. BM öncülüğünde bunlar yapılırken oluşturulacak güçlere eğitim başta olmak üzere her türlü takviyesi verebileceğimizi söylüyoruz. Şu anda aslında çok sayıda güvenlik gücüne eğitim de veriyoruz biz Libya’da. Yani bu çeşit katkılarımız olur, burada olumlu katkılar sağlarız, lakin bir ülke askeri ve güvenlik bahislerinde istediği ülkeyle işbirliği yapıp yapmama konusunda kararı kendisi verir.

Sayın Bakanım Moskova’daki dörtlü görüşme neden ertelendi?

Ruslar biz bunun hazırlığını yapamadık, erteleyelim dediler. lakin Suriye rejimi oradaydı, tahminen ortak karar vermişlerdir. Daha sonra ileride yapacağız dediler, biz de tamam dedik.

Esad’ın da Moskova’da olması, Putin’le görüşmesi?

Onların kendi ortasındaki görüşmeler üzerine yorum yapamam. Lakin dörtlü toplantı ertelendi. Yapılacak ancak geçtiğimiz Perşembe günü olamadı.

Yakın tarihte mi, ucu açık mı bıraktılar?

Biz artık Rusya’dan tarih bekliyoruz.

Haber ve tarih bekliyoruz?

Evet. haber ve tarih bekliyoruz. Aslında onların fikri bu. Onların teklifi. Hasebiyle onlar konut sahipliği yapıyor, onlardan haber bekleyeceğiz.

Savunma Bakanları buluşmadan evvel de bu türlü bir toplantı olmuş muydu? Yani Dışişleri Bakanları için neden öncesinde bakan yardımcılarının gitmesi planlandı?

O mevzular teknik hususlardı, artık artık siyasi bahisler görüşülüyor. Siyasi olarak çok husus var, bir hazırlık gerekir neleri konuşacağız, hangi bahislerde adım atılabilir, hangi mevzularda işbirliği yapacağız? Askeri ve istihbarat beraberdi dikkat ediyorsanız. Bunların hepsi aşama-aşama. Evvel asker ve istihbarat kurumları, sonra Dışişleri Bakanları seviyesinde. Ortada hazırlık toplantısına gereksinim varsa yapılır. Ondan sonra da mümkün üst seviye görüşme gerçekleşir. Bir yol haritası üzerinde daha evvel mutabık kalınmıştı. Sayın Cumhurbaşkanımız da birkaç sefer seyahatlerde gazeteci arkadaşlarla sohbetinde söylemişti.

Donörler Toplantısı?

Donörler Konferansı Pazartesi günü (bugün) düzenlenecek. Türkiye Zelzele Toparlanma ve Yine İmar Değerlendirmesi Raporu (TERRA) yayımlandı. Bu raporun hazırlığını Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı yani UNDP, Dünya Bankası ve Avrupa Birliği yaptı. Pazartesi (Bugün) günü konferansta üçlü bir sunum yapılacak: evvel Strateji Bütçe Başkanlığı raporu sunacak, gerisinden Dünya Bankası ve BM Kalkınma Programı bu raporla ilgili kendi sunumlarını yapacaklar. Ancak ileride tabi bu raporlama devam edecek, değerlendirmeler devam edecek. Zira atılması gereken orta vadeli adımlar var. Bu rapor aslında yalnızca Pazartesi günkü (bugünkü) konferans için bir referans olmayacak. Bundan sonra rastgele bir kredi kuruluşuyla bir kredi işbirliğine girdiğimiz vakit bu rapor referans olacak.

Donörler Toplantısından nasıl bir şey çıkacak efendim? Direkt bir nakdi yardım mı açıklanacak, yoksa biraz vadeye mi yayılacak, projeler üzerine mi inşa edilecek?

Gördüğümüz kadarıyla nakdi yardım taahhüdünde bulunanlar olacak, bir taraftan Avrupa Birliği’nin kendisi kendi fonlarından taahhütte bulunacak, bir taraftan Yatırım Bankası’nın açıklaması olacak. Başka taraftan her ülkenin farklı taahhütlerde bulunacağını görüyoruz. Mesela Macar Dışişleri Bakanı Szijjarto ile görüştüğümüzde Szijarto ülkemizdeki belirli yerlerin yine inşasıyla ilgili bir teklif getirdi. Mesela Azerbaycan da muhakkak bir yeri biz inşa edelim diyor. Özbekistan Cumhurbaşkanı geçen gün hoş bir projeyle geldi, okuluyla, her şeyiyle muhakkak sayıda konut yapalım diyorlar. Bu türlü taahhütlerde bulunanlar da olacak. Nakdi taahhütler de olacak. Bir de biliyorsunuz fon kuruldu Hazine ve Maliye Bakanlığımıza bağlı. Aktarılacak meblağlar bu fonda birikecek, buradan harcanacak. Kimileri da natürel şu projeye ben para harcayacağım diyor, kimileri şu kentte diyor. Yani buna benzeri farklı taahhütlerin olacağını görüyoruz. Şimdiden herkes ismine net bir şey söylemeyeyim de türlü taahhütler olacak, katkılar olacak.

Yunanistan’ı ziyaret etmeniz yahut Dendias’la görüşmeniz öngörülüyor mu?

Yunanistan’a gitmemiz gündemde değil. Pazartesi günü (bugün) Dendias da Brüksel’de olacak. Onunla görüşmemiz olabilir. Pazartesi sabah aynı zamanda Avrupa Birliği Dışişleri Bakanları Kurul Toplantısı var. Bizim katılacağımız donörler konferansı ise saat 13:30’da başlayacak. Sayın Cumhurbaşkanımız da çevrimiçi konferansa hitapta bulunacak.

Yunanistan’la bağlantılardaki meselelerin çözümü…

Sorunlu olan alanlarda görüş ayrılıklarımız devam ediyor. İstişari görüşmelerde bunları nasıl çözeceğimizi müzakere ediyoruz, lakin hala orada bir mutabakat yok, hasebiyle o problemler devam ediyor.

Finlandiya’nın NATO üyeliğine kabul sürecinden sonra İsveç’in halinde bir değişiklik işareti oluyor mu yahut bir temas kuruldu mu, yakın devirde?..

Geçtiğimiz Cuma günü İsveç Dışişleri Bakanı’yla da görüştüm. Finlandiya’yla ilgili bu türlü bir karar açıklayacağımızı, evvel bizden duymalarını istediğimizi, ikili bağlarımıza verdiğimiz kıymet ve onlara olan saygımızdan ötürü medyadan duymalarını istemediğimizi söyledim. Bilgi verdim.

Kendisi de, inşallah NATO Zirvesi’nden evvel bizim ki de sonuçlanır dedi.
Ben de size bağlı dedim. 1 Haziran prestijiyle maddeniz da devreye giriyor dedim. NATO’ya üyeliklerinin, doruğa kadar atacakları adımlara bağlı olduğunu söyledim.

Ne dediler?

Her zamanki üzere, birtakım şeyleri yaptık, kararlıyız diyorlar. Bu yeni hükümet daha kararlı.

Siz nasıl görüyorsunuz pekala efendim, sizce nasıl bir tutum alacaklar, değerlendirmeniz nasıl?

Yapar yapmaz, demem hakikat olmaz. Lakin sorun devam ediyor.

Amerika’dan gelen açıklamalar … Süreç hızlandırılmalı üzere açıklamalar.

ABD, en başından beri iki ülkenin bir arada üye olması gerektiğini söylüyor. En son ABD Dışişleri Bakanı Blinken geldiği zaman da söyledi, NATO Genel Sekreteri de söyledi. Onlara da söyledik. Süreçleri ayırırız, Finlandiya’ya olumlu bakarız, başkasına şu anda olumlu bakamayız dedik. Bu aslında bir bildiri, yükümlülüğünü yerine getirenlerin, üçlü mutabakatı uygulayanların NATO’ya girmesine müsaade veririz, lakin adım atmayana da müsaade vermeyiz dedik.

Bu aslında, artık Macaristan’ın onaylaması bakımından da kıymetli. Macaristan da en son onaylayan biz olmayacağız diyordu. Bizim bu adımımızdan sonra, Macaristan da herhalde önümüzdeki günlerde kendi sürecini kıymetlendirir, protokol meclisteydi aslında.

14 Mayıs’ta seçim kararı alındı biliyorsunuz …Aday mısınız?…

4 devir milletvekilliği yaptım. Seçimde nerede yararlı olabileceksek bizi o denli değerlendirin diyorum.
Şu anda işimize odaklanıyoruz. Dış siyaset seçimde kıymetli bir öge. Dış siyaset çalışmaları seçimlerde elbette gündemde çok olacak, onun katkısı üzerine odaklanıyorum.

Seçim sürecinde yeni sürprizler görür müyüz? Mesela Mısır’la olan süreç ….

Bu adımların hiçbirisinin seçim süreciyle ilgisi yok. Mesela Suriye’yle angajmana karşı çıkan da çok, angajman olsun diyen de var. Yani seçim stratejisi değil bunlar. Fakat 11 yıldır çözülmeyen bir sorun var. Bu angajmana girmezsek de, bir taraftan terör sorunu devam edecek, bir taraftan ülkedeki durum devam edecek.

Nasıl bir hava görüyorsunuz şu anda? Muhalefetin tavrını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Muhalefetin tavrı maalesef, hiç olumlu değil. Daima yakacağız, yıkacağız, yargılayacağız. Ben olumlu bir şey görmedim. Daima elimize geçirirsek şunu yapacağız, bunu yapacağız. Halka bu türlü itimat verilmez. Burada ne yapabileceğini söyle. Aktivist üzere telaffuzlara halkımız prim vermez. Bizler siyasi partileriz, Türkiye’nin önemli bahisleri var şu anda sarsıntıdan sonra, dünyanın önemli bahisleri var. Dünyadaki çatışmaların, krizlerin yüzde 60’ı bizim etrafımızda. Bir de gelecek amaçlarımız var. Bu gayelerimiz doğrultusunda ne yapacağız? Bunu konuşmamız lazım. Radikal telaffuzlara halk prim vermez.

Tabii dünyaya baktığınız vakit öteki taraftan, her yere gidiyoruz, Afrika’ya da gidiyoruz, birçok yere gidiyoruz, etrafımıza bakıyoruz, dönüyoruz yüzümüzü Türk dünyasına, Asya’ya, Balkanlara vesaire, her yere gidiyoruz. Türkiye’nin istikrarına en az bizim kadar onlar da ehemmiyet veriyorlar, zira Türkiye’nin güçlü olması, o bölgelerde Türkiye’nin faal olması adalet demektir, kalkınma demektir, insani yardım demektir. Sayın Cumhurbaşkanımızın bu bölgelere neler yaptığını herkes biliyor. İşte Boşnaklar geldi, Sırp’ı da, Boşnak’ı da, Hırvat’ı birebir şeyi söyledi. Bizim sorumluluğumuz yalnızca Türkiye’yle ilgili değil ki. Türkiye’nin istikrarlı olması bu bölge için de hayati derecede değerli. Biz inşallah 14 Mayıs’ta Sayın Cumhurbaşkanımızın güçlü bir oyla, halkımızın oyuyla tekrar seçileceğine inanıyoruz. Amaçlarımıza devam edeceğiz, bu doğrultuda da çalışacağız. Ben de alanda kampanyaya tüm gücümle dayanak vereceğim.

Sadece Antalya’da mı seçim hazırlıklarını sürdüreceksiniz?

Sadece Antalya’da değil her yere gideceğim. Gidiyorum esasen bir yıldır. Üniversitelere gidiyorum, gençlere gidiyorum, anlatıyoruz, sohbetler ediyoruz samimi bir halde. Sıkıntıların tahlili konusunda ne yapıyoruz bunu anlatıyoruz.

Efendim, bu tekrar imar fonundan demin bir örnek verdiniz. Bu dış kaynaklar nasıl kanalize edilecek, yani bu projeler ortaya nasıl konulacak?

Maddi yardımda ve taahhütte bulunanlar olacak. O da bu fon üzerinden kanalize edilecek. Tekrar inşa dahil. Tekrar inşa yalnızca yine mesken yapmak değil ki daha düzgününü, daha kalitelisini etrafa hassas, akıllı kentler manasına geliyor. Gereksinim olan yerlerde okullar yapılacak, hastaneler yapılacak. Kimisi diyecek ki, ben şu kadar para veriyorum, ancak şurada kullanılması istiyorum diyecek, orada kullanılacak. Kimisi de diyecek ki, ben bir hastane yapacağım diyecek yahut 5 okul yapacağım diyecek, o projeyi ben yapacağım diyecek. Kimisi de ben şu kadar insani yardım gönderdim ek şunları da yapacağım diyecek. Gelen kaynaklar hedefine nazaran kullanılacak sarsıntıyla ilgili, tekrar imarla ilgili, tekrar inşayla ilgili kullanılacak. Şeffaf bir halde nereye kullanacağını da herkes görecek.

Mısır konusunda. Mısır gazının Türkiye’ye ihraç konusu. Takvimsel manada bir şey konuşuldu mu?…

Hayır. Şöyle söyledik: Bu hususta spot piyasadan almak yerine, güç firmalarımız BOTAŞ’la Mısır firması EGAS uzun vadeli mutabakat imzalasınlar ve bu işbirliğimizi sürdürelim dedik. Kendi firmamız ve Güç Bakanlıklarımız bu mevzuyu müzakere etsinler dedik.

Türk Devletleri Teşkilatı toplantısına ait: Kıbrıs’ın TDT’ye gözlemci üyeliği konusunda bir şey var mı?

KKTC neden gözlemci üye oldu? Gözlemci üyelik statüsüyle başladık, İslam İşbirliği Teşkilatında da o denli, EİT’de de o denli biliyorsunuz. Fakat burada birinci sefer bir fark var Anayasal ismiyle gözlemci üye oldu Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti. Toplantıya da katıldı bayrak orada. KKTC Cumhurbaşkanı toplantıya katıldı. Dışişleri Bakanları Toplantısına KKTC Dışişleri Bakanı Tahsin Ertuğruloğlu geldi. Sayın Cumhurbaşkanımız New York’ta da vurguladı, o günkü toplantıda da vurguladı, artık Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin tanınması, aslında tanınmış haklarının Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne iade edilmesi için çalışıyoruz.