Yeni bir paniğe neden olan maymun çiçeği virüsünün farklı ülkelerde birçok beşerde tespit edildiğini belirteren Demirel, “Güncel olgulara yol açan Batı Afrika tipinin vefat oranları düşük. Fakat bu virüsün saf olduğu manasına gelmiyor” dedi.
Coronavirüs pandemisi bitmeden, dünya bu sefer ‘maymun çiçeği virüsü’yle (monkeypox) sarsıldı. Hasebiyle akıllarda pek çok soru işareti oluştu. Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Aslıhan Demirel’e bu virüsle ilgili merak edilenleri sordum. İşte açıklamaları…
Doç. Dr. Aslıhan Demirel
YENİ BİR VİRÜS MÜ?
Bugünlerde gündemde olan ve endişe yaratan maymun çiçeği virüsü (monkeypox), birinci olarak 1958 yılında maymunlarda çiçek hastalığı gibisi bir salgının ortaya çıkmasıyla görülmüş, münasebetiyle bu ismi almıştır. İsminde maymun geçmesine karşın insanlara bulaş, maymundan değil fare, sıçan, sincap üzere kemirgenlerden olmaktadır. İnsanlarda birinci defa 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde saptanmıştır. Ayrıyeten Afrika kıtasından dünyanın başka bölgelerine de kemirgenler ve beşerler aracılığıyla taşınarak öbür ülkelerde de gözlenmektedir. Yani bu virüsle dünya Covid-19 hastalığında olduğu üzere birinci sefer karşılaşmamıştır. Lakin bugün dikkat çekmesinin nedeni Afrika dışında görülen olgu sayısının bir hafta içinde besbelli biçimde artmasıdır.
HANGİ ÜLKELERDE GÖRÜLDÜ?
Bu yıl 13-21 Mayıs tarihleri ortasında 92 kesin, 56 kuşkulu hadise Afrika dışındaki 13 ülkeden, Kuzey Amerika ve Avrupa’dan bildirilmiştir. Olguların büyük kısmı Portekiz, İspanya, İngiltere ve Kanada’dandır. Ülkemizde ise şimdi bildirilen hadise bulunmamaktadır. Fakat tüm dünyada seyahat imkanlarının kolaylığı düşünüldüğünde, bu virüsün varlığı akıldan çıkartılmamalı, şüphelenildiğinde gereken tedbirlerin alınması, temaslı hadiselerin süratle değerlendirilip izolasyona alınması salgın oluşmaması için çok kıymetlidir.
NASIL BULAŞIR?
Enfekte hayvandan insanlara ısırık, tırmalama, hayvanın kan ve beden sıvılarıyla yahut etiyle temas, lezyonlara direkt temas yahut tüm bunlarla kirlenmiş cansız gereçten temasla bulaşır. Beşerden beşere bulaşma ise büyük teneffüs salgısı damlacıklarıyla olur. Büyük damlacıklar uzak aralıklara gidemediğinden beşerden beşere bulaşma için uzun vadeli ve yakın temas gerekir. Bu da Covid-19’a benzeri büyük salgınlar yapmasını engelleyebilecek bir özelliktir. Bulaşma yakın temas ve damlacıklarla olduğundan kesin olmamakla birlikte cinsel yolla bulaşın da olduğu düşünülmektedir. Son görülen hadiselerin bir kısmının bu yolla bulaştığı bildirilmiştir.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hastalık, klinik olarak, ateş, halsizlik, yaygın kas ağrısı, deri döküntüleri ve büyümüş lenf bezleri ile kendini gösterir. 1980 yılında, aşı ile dünya çapında ortadan kaldırılan çiçek hastalığı virüsüyle birebir aileden gelen bir DNA virüsüdür. Maymun çiçeği ile suçiçeği virüsünün döküntüleri birbirine benzeri. Fakat bedendeki yerleşimleri, hastalığın seyri birbirinden farklıdır. Çiçek virüsü aşı sayesinde yıllardır görülmemektedir. Maymun çiçeği virüsünde lenf bezlerinin şişmesi bu hastalığı başkalarından ayırmaktadır. Kuluçka periyodu, yani bulaştıktan sonra belirtilerin görülmeye başlama müddeti 7-14 gündür. Döküntü ise ateşin başlamasından 1-3 gün sonra başlar. Döküntüler gövdeden çok yüzde, kollarda ve bacaklarda görülür. Lezyonlar, düz bir kızarıklık halinde başlayıp (makül), deriden kabarık hale gelir (papül); akabinde içleri berrak sıvı ile dolarak “vezikül” görünümü alırlar. Veziküllerin içindeki berrak sıvı sarımsı renkte bir sıvıya döner ve “püstüller” oluşur. Püstüller, kabuk bağlar ve kabukların düşmesiyle lezyonlar ortadan kalkar. Bu süreç, çoklukla 2-4 hafta sürer ve bizatihi güzelleşir.
AŞISI VE TEDAVİSİ VAR MI?
Çiçek hastalığını önlemek için Amerika Birleşik Devletleri’nde şu anda lisanslı iki aşı mevcuttur. Bunlardan biri bilhassa maymun hastalığını önlemek için lisanslanmıştır. Lakin şu anda kısıtlı ölçüde bulunmaktadır ve bu mevzuda çalışmalar devam etmektedir.
Dünya Sıhhat Örgütü 1980’e kadar yapılan çiçek aşılarının maymun çiçeği hastalığına karşı yüzde 85 koruyuculuğunun olduğunu bildirmektedir. Bu sebeple o periyoda kadar aşılanmış bireylerde koruyuculuk olduğu düşünülse de bunun vakitle ne kadar azaldığı bilinmemektedir. Hastalığın ayrıyeten şu an için kesin ve kanıtlanmış bir tedavisi bulunmamaktadır.
ÖLÜMCÜL MÜDÜR?
Bağışıklık sistemi baskılanmış şahıslarda hastalık ağır seyredebilir. Hastalığa bakteriyel enfeksiyonlar eklenebilir, zatürre, sepsis (tekli ve çoklu organ yetmezliğine kadar gidebilen önemli tablo) , ensefalit (beyin iltihabı) ve görme kaybı gelişebilir. Şu an şimdiki olgulara sebep olan Batı Afrika tipinin mevt oranı düşük olup, yüzde 1 olarak bildirilmiştir. Temaslı bireylerin 21 gün müddetle izlenmesi gerekir.
SALGINA YOL AÇAR MI?
Maymun çiçeği virüsünün belirti göstermesi bir avantaj. Belirtiler ortaya çıktığında hastalar izole edileceğinden Covid-19 üzere büyük salgınlar yapamayacağı öngörülmektedir.
