Hastalık, birinci olarak Lyme, Connecticut’da tanımlandığı için “Lyme” ismini almıştır. Lyme hastalığı riski, dış yerde faal olan şahıslarda, keneyle teması olanlarda ve belli bölgelerde yaşayanlarda daha yüksektir. Bilhassa ormanlık alanlarda tabiat yürüyüşü yapanlar, kampçılar ve bahçe işleriyle uğraşanlar, dikkatli olmalı ve kene korunma tedbirlerini uygulamalıdır.
LYME HASTALIĞI NEDİR?
Lyme hastalığı, Borrelia burgdorferi isimli bakterinin neden olduğu enfeksiyöz bir hastalıktır. Çoklukla kene ısırığı yoluyla insanlara ve hayvanlara bulaşır. Bu hastalık birinci olarak 1975 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde Lyme, Connecticut’da tanımlandığı için “Lyme” ismiyle anılmaktadır.
Lyme hastalığı belirtileri çoklukla kene ısırığından sonra birkaç gün ila birkaç hafta içinde ortaya çıkar. En sık görülen belirti, keneyi ısırılan bölgede kırmızı dairesel bir döküntüdür. Bu döküntü çoklukla amaç tahtası halinde görünür ve kaşıntılı olabilir. Lakin döküntü her vakit ortaya çıkmayabilir, bu nedenle öteki belirtiler de göz önünde bulundurulmalıdır.
Lyme hastalığının öteki belirtileri şunlar olabilir:
Yorgunluk ve halsizlik
Ateş ve titreme
Baş ağrısı
Eklem ağrıları ve şişlikleri
Kas ağrıları
Boyun sertliği
Kalp atışında düzensizlikler (bazı vakalarda)
Lyme hastalığı, erken teşhis edilirse çoklukla antibiyotik tedavisi ile başarılı bir halde tedavi edilebilir. Lakin tedavi edilmediğinde yahut geç teşhis edildiğinde önemli komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Bunlar ortasında nörolojik sorunlar, kalp meseleleri ve eklem hasarları bulunabilir.
LYME HASTALIĞI BELİRTİLERİ NELER?
Lyme hastalığı belirtileri, kene ısırığından sonra birkaç gün ila birkaç hafta içinde ortaya çıkabilir ve ekseriyetle üç evrede gelişir. Lakin, her hasta farklı formlarda belirtiler gösterebilir ve birtakım hastaların hiçbir belirti göstermediği durumlar da görülebilir. Lyme hastalığının ana belirtileri şunlardır:
Aşama 1: Erken periyot (3 gün ile 30 gün arası):
Kırmızı dairesel döküntü (Eritema migrans): Bu döküntü ekseriyetle kene ısırılan bölgede ortaya çıkar ve giderek büyüyebilir. Döküntü çoklukla gaye tahtası halinde görünür ve çapı 5 cm yahut daha büyük olabilir. Döküntü kaşıntılı yahut ağrılı olabilir.
Aşama 2: Erken yayılma periyodu (haftalar yahut aylar sonra):
Ateş ve titreme
Yorgunluk ve halsizlik
Baş ağrısı
Eklem ağrıları ve şişlikleri
Kas ağrıları
Boğaz ağrısı
Boyun sertliği
Lenf düğümlerinde şişme
Gözlerde kızarıklık ve ışığa duyarlılık
Sinir sistemi belirtileri: Belirli bir bölgede yüzde kas felci (Bell paralizi), baş dönmesi, karıncalanma yahut uyuşma hissi, odaklanma sıkıntıları, hafıza zahmetleri üzere nörolojik belirtiler görülebilir.
Aşama 3: Geç devir (aylar yahut yıllar sonra):
Bu basamakta, tedavi edilmemiş Lyme hastalığı birtakım bireylerde daha önemli komplikasyonlara yol açabilir. Bilhassa hudut sistemi, deri, eklemler ve kalp üzerinde tesirli olabilir. Belirtiler şunlar olabilir:
Kalıcı eklem ağrısı ve şişlikleri
Sinir hasarı: Konsantrasyon zahmeti, hafıza kaybı, duyu kaybı, uyku sıkıntıları ve kas zayıflığı üzere nörolojik belirtiler
Kalp sorunları: Ritim bozuklukları, kalp bloğu, göğüs ağrısı
Deri problemleri: Ciltte döküntüler, morumsu nodüller (akrodermatit kronikum atrofikans)
LYME HASTALIĞI RİSKİ KİMLERDE DAHA FAZLA
Lyme hastalığı riski, çeşitli faktörlere bağlı olarak birtakım şahıslarda daha fazla olabilir. Bu risk faktörleri şunlardır:
Kene ısırığına maruz kalma: Kene ısırığı, Lyme hastalığının ana bulaşma yolu olduğu için, kene ısırığına maruz kalan bireylerde hastalık riski artar. Bilhassa ormanlık, çimenlik ve yüksek otların olduğu bölgelerde kene ile daha fazla temas olabilir.
Yaş: Çoklukla çocuklar (5-14 yaş arası) ve 65 yaş üzeri yetişkinler, Lyme hastalığına karşı daha yüksek risk altındadır. Bu yaş kümelerindeki bireylerin bağışıklık sistemleri, hastalığa karşı daha savunmasız olabilir.
Dış yerde faaliyetler: Ormanlık yahut yüksek otların olduğu alanlarda tabiat yürüyüşü, kamp yapma, bahçe işleri üzere dış yerde etkin olan şahıslar, kene ısırığı riski daha yüksek olan kümelerdir.
Giyim: Bedeni büsbütün örten koyu renkli giysiler giymeyenler kene ısırığına daha açık olabilir. Açık renkli giysiler ve uzun kollu pantolon ve çoraplar, kene ısırığı riskini azaltabilir.
Hayvanlarla temas: Hayvanlar, kene taşıyıcıları olabilir ve kene ile temas eden şahıslara hastalığı bulaştırabilir. Bilhassa evcil hayvanlarla sıkı teması olan bireylerin dikkatli olması değerlidir.
Bölge: Lyme hastalığı, bilhassa Kuzey Amerika, Avrupa, Asya ve Pasifik bölgelerinde daha sık görülmektedir. Bu bölgelerde yaşayan yahut bu bölgelere seyahat eden şahısların riski artar.
Kene korunma tedbirleri: Kene ısırığını önlemek için kene kovucu kullanmak, açık alanda bulunulduğunda bedeni tertipli olarak denetim etmek ve kene ısırığı sonrasında süratlice kenenin çıkarılması kıymetlidir. Kene korunma tedbirlerine dikkat eden şahısların hastalık riski daha düşük olacaktır.
LYME HASTALIĞI TEDAVİSİ NASIL OLUYOR?
Lyme hastalığı, erken teşhis edilirse ekseriyetle antibiyotik tedavisi ile başarılı bir formda tedavi edilir. Tedavi, hastalığın evresine ve semptomların ciddiyetine bağlı olarak değişebilir. İşte Lyme hastalığının tedavi süreci hakkında genel bilgiler:
Erken Evrede Tedavi:
Erken periyotta, ekseriyetle kısa vadeli oral antibiyotik tedavisi uygulanır. En sık kullanılan antibiyotikler ortasında doksisiklin, amoksisilin yahut sefüraksim üzere ilaçlar bulunur. Yetişkinlerde doksisiklin çoklukla tercih edilen ilaçtır. Çocuklar yahut gebe bayanlar için uygun olan öbür bir antibiyotik kullanılabilir.
Erken devirdeki tipik tedavi müddeti 10-21 gündür. Tedavi mühleti, hastalığın yayılım gösterip göstermediğine ve semptomların şiddetine bağlı olarak değişebilir. Erken teşhis ve tedavi çoklukla hastalığın ilerlemesini engellemeye yardımcı olur ve komplikasyonların önüne geçer.
İlerlemiş Etapta Tedavi:
Eğer Lyme hastalığı erken periyotta teşhis edilmediyse yahut tedavi edilmediyse, daha ilerlemiş kademelere geçebilir ve tedavi daha uzun sürebilir. İlerlemiş basamaklarda, oral antibiyotiklerin yanı sıra intravenöz (IV) yoluyla uzun müddetli antibiyotik tedavisi uygulanabilir.
İleri evrede hudut sistemi, deri, eklemler yahut kalp etkilenebilir. Bu durumda tedavi müddeti, enfeksiyonun tipine ve etkilendiği organa nazaran değişebilir. Tedavi mühleti ekseriyetle birkaç haftadan birkaç aya kadar uzayabilir.
Tedavi Sonrası İzlem:
Tedavinin tamamlanmasından sonra, birtakım hastalarda belirtiler hala devam edebilir. Bu durumda, doktor hastayı yakından izleyecek ve gerekirse tedaviyi yine değerlendirecektir. Tedavi sonrası izlem, tedavi edilmemiş yahut ilerlemiş durumlarda oluşabilecek komplikasyonları tespit etmeye yardımcı olur.
Tedavi sırasında, tabibin tekliflerine uymanız, tam olarak verilen antibiyotikleri kullanmanız ve tertipli denetimleri takip etmeniz değerlidir. Lyme hastalığının erken teşhis ve tedavisi, hastalığın ilerlemesini önlemede ve uzun vadeli tesirleri azaltmada kritik değere sahiptir.
