Yemen’deki Husilerin Kızıldeniz’den geçen ticari gemilere yönelik atakları artarken, dünyanın önde gelen global nakliye firmalarının rotalarını tekrar çizmek zorunda kalması global deniz ticaretini sekteye uğratıyor.
Küresel nakliye firmaları Kızıldeniz’deki seferlerini taarruzlar nedeniyle askıya alırken, yeni rotalar çizmek zorunda kalıyor. Ticari gemiler, Kızıldeniz’e girmemek için rotalarını Ümit Burnu üzerinden Afrika’nın güney ucuna yönlendiriyor.
Küresel ticaretin yaklaşık yüzde 10’u Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayarak Avrupa ile Asya ortasındaki en kısa rotayı sunan Süveyş Kanalı üzerinden yapılırken, her gün 50’den fazla gemi Süveyş Kanalı’ndan geçerek milyarlarca dolarlık malı Kuzey Avrupa, Akdeniz ve Kuzey Amerika’nın doğu kıyılarına taşıyor.
Ticari gemilerin Kızıldeniz’den farklı yolları tercih etmesinin seyahat müddetlerini uzatacağı, gecikme ve maliyetlerde yükselişi beraberinde getireceği belirtiliyor.
Sektör analistleri, Husilerin Kızıldeniz ve Aden Körfezi’nden geçen ticari gemilere yönelik füze ve drone ataklarının global bir tedarik zinciri krizini tetikleyebileceğinden tasa duyuyor.
ŞİRKETLER SEFERLERİNİ ASKIYA ALDI
Mısır’ın Süveyş Kanalı Yönetiminden yapılan açıklamaya nazaran, 19 Kasım’dan bu yana 55 gemi rotasını Babu’l Mendeb Boğazı yerine Afrika’nın güney ucundaki Ümit Burnu’na yönlendirdi.
Dünyanın en büyük konteyner şirketi İtalyan-İsviçre ortaklı Mediterranean Shipping Company (MSC), Danimarka merkezli deniz nakliye şirketlerinden Maersk, Alman nakliyecilik şirketi Hapag-Lloyd ve Fransız gemicilik şirketi CMA CGM, güvenlik durumunun kötüleşmesinin akabinde Kızıldeniz’de tüm seferlerini askıya alan şirketler ortasında yer alıyor.
Son olarak İngiliz güç şirketi bp, Yemen’deki Husilerin ticari gemileri gaye almasının akabinde Kızıldeniz’deki tüm tanker trafiğini durduracağını bildirdi. bp’den yapılan açıklamada, “Kızıldeniz’de gemicilik açısından berbatlaşan güvenlik durumu ışığında bp Kızıldeniz’den tüm tanker geçişlerini süreksiz olarak durdurmaya karar verdi. Bu ihtiyati duraklamayı, bölgedeki gelişmelere bağlı olarak daima gözden geçireceğiz.” sözleri kullanıldı.
İngiliz güç şirketinin kararı, şu ana kadar çoğunlukla mal nakliyatını etkileyen sorunun güç sevkiyatlarını da kapsayacak biçimde genişleyebileceği tasasına yol açtı. Bu durum ham petrol fiyatlarının da dün yüzde 2’nin üzerinde yükselmesine neden oldu.
Tayvanlı konteyner nakliyeciliği ve nakliye şirketi Evergreen Marine de İsrail kargolarını kabul etmeyi süreksiz olarak durdurmaya karar verdiğini açıkladı. Şirketten yapılan açıklamada, gemilerin ve mürettebatın güvenliği için Evergreen Line’ın İsrail kargolarını kabul etmeyi süreksiz olarak durdurmayı kararlaştırdığı ve konteyner gemilerine bir sonraki duyuruya kadar Kızıldeniz’deki seyrüseferi askıya alma talimatı verdiği bildirildi.
TEDARİK ZİNCİRİ KRİZİNİN BİRİNCİ İŞARETİ Mİ?
Kızıldeniz’de ticari gemilerin uğradığı hücumların ve şirketlerin peş peşe aldığı kararların, global iktisatta yeni bir “tedarik zinciri krizinin” birinci işareti olabileceği belirtiliyor.
Saldırılar, global iktisada yönelik risk algısının güçlenmesiyle İsrail ve ABD üzerindeki baskıları da artırabilecek bir durum olarak yorumlanıyor.
ABD idaresi, ay başında 3 geminin Yemen’de İran takviyeli Husiler tarafından taarruza uğramasının akabinde ABD’nin Kızıldeniz’deki ticari gemilere eşlik edecek bir misyon gücü kurabileceğini açıkladı. İran ise ABD’nin Husilerin hareketlerine karşı Kızıldeniz’de milletlerarası koalisyon kurması halinde “olağanüstü sorunlarla” karşılaşacağı ihtarında bulundu. ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ise dün Kızıldeniz’de seyahat eden ticari gemileri Husilerin hücumlarından müdafaayı amaçlayan yeni bir vazife gücü oluşturulduğunu duyurdu.
SALDIRILARIN EKONOMİK SONUÇLARI
Rusya-Ukrayna savaşının akabinde, Avrupa devletlerinin Rusya’dan güç ithalatını büyük ölçüde azaltması ve Körfez bölgesindeki tedarikçilere yönelmesi nedeniyle Kızıldeniz’in değeri daha da arttı.
Saldırıların geniş kapsamlı ekonomik sonuçları bulunuyor. Buna nazaran, güç ithalatında Kızıldeniz’in ehemmiyeti Rusya-Ukrayna savaşıyla birlikte daha da artarken, rotanın Afrika’nın güneyindeki Ümit Burnu’na çevrilmesi halinde gemiler 4 bin deniz mili daha fazla yol kat ediyor. Bu durumda maliyetler artarken, teslimat müddeti de uzuyor.
Uzmanlara nazaran, Ümit Burnu’nun kullanılması halinde konteyner gemilerinin teslimat mühletleri yaklaşık iki hafta, tankerlerin ise bir hafta artıyor.
Öte yandan şirketler daha yüksek fiyatlara hazırlanmak zorunda kalırken, uzun aralı rotalarda standart konteyner (1 TEU) mevcut ortalama spot piyasa fiyatı olan 1030 dolara nazaran, yolun uzamasıyla şimdilik ithalatın standart konteyner başına 80 dolar, ihracatın ise 90 avro daha değerli olacağı hesaplanıyor. Şirketler daha yüksek sigorta maliyetleri ile de karşı karşıya bulunuyor.
YOLCULUK MÜHLETİ 14 GÜNE KADAR ARTABİLİR
Uluslararası Deniz Ticaret Odası Etraf ve Ticaretten Sorumlu Kıdemli Yöneticisi John Stawpert, AA muhabirine yaptığı açıklamada, “Bir dizi şirketin Ümit Burnu etrafından dolanarak tekrar rota belirleme kararı, ticareti etkileyecek ve emtia fiyatlarını bir dereceye kadar artıracaktır, zira tekrar rota belirleme Süveyş geçişiyle karşılaştırıldığında seyahat mühletini 14 güne kadar artırabilir ve bu da kaçınılmaz olarak ekstra maliyetleri beraberinde getirir.” dedi.
Aynı vakitte bölgede genel bir kaçma olmadığını ve nakliye şirketlerinin Kızıldeniz’den transit geçiş yapmaya devam ettiğine de işaret eden Stawpert, Husi operasyonlarının nispeten hudutlu bir bölgedeki güvenlik dinamiğinin “ateşli” olduğunu ve bölgede artan deniz kuvvetleri varlığının tehdidi geçişleri nispeten olağan düzeylere döndürmeye yetecek kadar hafifletmesinin kelam konusu olabileceğini tabir etti.
Stawpert, saf denizcilere yönelik uzun periyodik hücumların dünya ticareti üzerinde yaratabileceği tesir göz önüne alındığında, daha fazla ülkenin dünya ticaretini korumak için bölgede konuşlanacağını ve bunun artık global bir ticaret ve güvenlik tehdidi haline gelmesi nedeniyle diplomatik baskının uygulanacağını umduklarını belirtti.
‘ORTA DOĞU’DAKİ ÇATIŞMA TIRMANIRSA…’
Peterson Milletlerarası İktisat Enstitüsü Kıdemli Uzmanı Adnan Mazarei ise Süveyş Kanalı’nın global tanker ticareti ve yük gemileri için kıymetli bir kanal olduğunu söyledi.
Mazarei, Süveyş Kanalı trafiğindeki aksamanın bilhassa LNG ticaretinden kaynaklanan tesirinin kıymetli olacağını fakat bu durumun süreksiz olacağını düşündüğünü kaydetti.
Adnan Mazarei, “İsrail-Gazze Savaşı, bilhassa Lübnan ve İran’ı kapsayacak biçimde tırmanırsa, aksamaların global tedarik zincirleri üzerinde önemli tesirleri olabilir ve değerli ölçüde ticaretin rotasının Ümit Burnu etrafından yine belirlenmesi gerekebilir.” dedi.
Çatışmaların tırmanması halinde bunun bir krize dönüşebileceğini belirten Mazarei, “Orta Doğu’daki çatışma tırmanırsa değerli tedarik zinciri zorluklarıyla karşı karşıya kalabiliriz.” diye konuştu.
Mazarei, kesin olmasa da Avrupa ve ABD’de enflasyonun düştüğünü, piyasalarda büyük merkez bankalarının gelecek yıl faiz indirimine gideceği tarafında bir beklenti olduğuna işaret ederek, “Enflasyon üzerindeki temel tesirinin çok önemli olmasını beklemiyorum lakin çatışma yayılırsa ve bilhassa Süveyş üzerinden LNG ve petrol trafiği durur yahut değerli ölçüde azalırsa kimi baskılar olacaktır. Lakin şu anda ben bunların merkez bankalarının algılarını ve kararlarını nitekim etkileyecek kadar önemli olacağından emin değilim.” diye konuştu.
1 MİLYON DOLARLIK EKSTRA YAKIT MALİYETİNE NEDEN OLUYOR
Navlun piyasası tahlil firması Xeneta Başanalisti Peter Sand ise kelam konusu hücumların konteyner nakliyatında değerli bir aksamaya neden olduğunu belirterek, global tedarik zincirlerinin değerli bir arterinde yarı yarıya azalma olduğunu, pek çok nakliye firmasının geçişlerini askıya almayı ve birtakım hizmetlerinin rotalarını Ümit Burnu’nu dolaşacak formda tekrar belirlemeyi tercih ettiklerini anlattı.
Sand, bunun Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı yerine Ümit Burnu üzerinden giden her gemi için 1 milyon dolarlık ekstra yakıt maliyetine neden olan bir rota değişikliği olduğunu kaydetti.
Bunun fiyatların FEU (40 feet’lik konteyner) başına 14 bin dolara çıktığı “Kovid yılları” üzere bir durum geliştirerek denetimden çıkıp çıkmayabileceğine ait soruya “hayır” karşılığını veren Sand, fiyatların en çok etkilenen ticaret yollarında mevcut düzeyinin 2 katına çıkarabileceğini, lakin bunun oranları FEU başına 4 bin dolara getirebileceğini aktardı.
Sand, tedarik zinciri krizinin zincirleme tesirlerinin şayet sorun bir yahut iki hafta içinde çözülmezse, büyük ihtimalle tüm dünyada hissedileceğine dikkati çekerek, “Bu pek muhtemel değil lakin imkansız da değil.” diye konuştu.
