Okyanuslarda 100 milyon yıldan fazla bir müddettir varlıklarını sürdüren deniz kaplumbağaları, deniz ve kıyı ekosistemlerinin sıhhati açısından vazgeçilmez ve tamamlayıcı bir role sahip.
Ancak endüstrileşme başta olmak üzere son 200 yıldır artarak devam eden insan faaliyetleri ve global ısınma deniz kaplumbağalarının popülasyonu üzerinde risk oluşturuyor.
Deniz kaplumbağalarının ehemmiyetine dikkat çekmek ve bu cinse yönelik tehditler hakkında farkındalık yaratmak emeliyle her yıl 16 Haziran, Dünya Deniz Kaplumbağaları Günü olarak kutlanıyor.
Yeşil deniz kaplumbağaları muhafaza çalışmalarının sürdürüldüğü Adana’nın Karataş ilçesindeki Akyatan Yaban Hayatı Geliştirme Alanı’nda değerlendirmelerde bulunan Yaban Hayat Uzmanı Mehmet Tural, 22 kilometrelik bu kumsalda WWF Türkiye ve Tabiat Müdafaa Ulusal Parklar 7. Bölge Müdürlüğü ortasındaki işbirliği protokolü kapsamında 2006’dan bu yana deniz kaplumbağalarını müdafaa ve izleme çalışmalarını yürüttüklerini anlattı.
Koruma çalışmalarına her yıl 1 Haziran’da başlayıp 15 Eylül’de tamamladıkları bilgisini veren Tural, “Öncelikle sabah saat 5’te takımımız uyanıp kumsalda kaplumbağa izlerini tespit etmeye çıkıyor. Tespit ettiğimiz izleri takip edip yuvaları belirliyoruz. Belirlediğimiz yuvaların GPS koordinatlarını alıp yuvaları kaydediyoruz. Birebir vakitte buradaki yaban hayvanlarının zararlarından korumak için yuvalara tel kafes yerleştiriyoruz” diye konuştu.
Yeşil deniz kaplumbağasının sürüngen sınıfında yer alan bir cins olduğunu ve yüklü olarak Doğu Akdeniz kıyılarında yumurtladığını kaydeden Tural, “Çıkıp karaya yumurtasını bırakıyor. O yumurtaların kuluçka mühleti sıcaklığa ve neme bağlı olarak ortalama 45 ile 60 gün ortasında değişiyor. Yumurtadan çıkan yavrular ay ışığının ve yıldızların tesiriyle direkt denize ulaşıyorlar. Yavruyken daha çok küçük hayvanlar ve planktonla besleniyorlar. Erginleştikleri vakit ise otçul oluyorlar” dedi.
Küresel ısınmanın, yeşil deniz kaplumbağalarının cinsiyet tayinini belirlemesi bakımından tesirine dikkati çeken Tural, yeşil deniz kaplumbağalarının yavrularının cinsiyetini, yumurtaların bırakıldığı kumun sıcaklığının belirlediğini, artan sıcaklıktan ötürü cinsiyetteki bir değişikliğin, gelecek senaryolarda tehlike yaratabileceğini tabir etti.
Yumurtlama devrinin akabinde Kuzey Afrika kıyılarına göç ediyorlar
Yumurtlama periyodu haricinde göçmen bir tıp olan yeşil deniz kaplumbağalarının değerli yuvalama alanlarının Adana, Mersin, Hatay ve Kıbrıs kıyıları olduğunu belirten Tural, yumurtlama devrini tamamlayan kaplumbağaların kışı geçirmek için ve beslenmek için göç ettiğini, 2016’dan bu yana uydu aygıtı taktıkları 19 ergin dişi yeşil deniz kaplumbağasının Kuzey Afrika kıyılarına gittiğini tespit ettiklerini aktardı.
Muğla Ekincik ve Hatay Samandağ ortasında tescil edilmiş 22 adet üreme kumsalı bulunduğunu aktaran Tural, 15 bin 304 hektar genişliğindeki lagün, orman ve etrafındaki kumullarla birlikte güçlü bir flora ve fauna çeşitliliğine sahip Akyatan’ın, yeşil deniz kaplumbağaları için az üreme alanlarından biri olduğunu vurguladı.
Tural, Akyatan kumsalında yeşil deniz kaplumbağası dışında iri başlı deniz kaplumbağası Caretta carettaların da yumurtladığını fakat bunların yuvalarının, toplam yuva sayısının yüzde 2 ila 3’üne tekabül ettiğini bildirdi.
Yeşil deniz kaplumbağalarının yumurtlamak için 2 yılda bir tıpkı kıyıya geldiğinden bahseden Tural, şöyle devam etti:
“Şahit olduğumuz üzere kaplumbağa yumurtalarını bıraktı. Yaklaşık 45-50 günlük bir kuluçka sürecinden sonra yavrular buradan çıkıp denize gerçek gidecek. Ortalama 20-25 yılda erginleşen dişi deniz kaplumbağaları tekrar tıpkı kumsala gelip yumurtalarını bırakacaklar.”
Tural, yeşil deniz kaplumbağalarının popülasyonlarıyla ilgili “Dünyada artış ve azalış olan bölgeler var. Akdeniz havzasında da son yıllarda bir artış olduğu tespit edildi ama Akyatan kumsalında yaptığımız 17 yıllık çalışmada yuva sayısının stabil olduğunu tespit ettik” sözlerini kullandı.
“Akdeniz’deki popülasyonu kritik düzeyde tehlike altında”
Akyatan kumsalının, yaban hayatı geliştirme alanı olması nedeniyle ziyaretçi girişine kapalı olduğunun ve burayı görmek isteyen öğrenci ve araştırmacıların bakanlıktan müsaade almaları gerektiğinin altını çizen Tural, Dünya Tabiat ve Doğal Kaynakları Müdafaa Birliği’nin (IUCN) Kuşağı Tükenme Tehlikesi Altında Olan Çeşitlerin Kırmızı Listesi’ndeki statüsüne nazaran, yeşil deniz kaplumbağalarının tehlike altında bir tıp olduğunu, Akdeniz’deki popülasyonunun da “kritik düzeyde tehlikede” olduğunu belirtti.
“Bunun bir üst düzeyi, o çeşidin tabiatta yok olması manasına geliyor” diyen Tural, yeşil deniz kaplumbağalarının korunması için alınması gereken tedbirlere değinerek kelamlarını şöyle tamamladı:
“Şimdi ülkemizde turizm dönemi başladı. Bulunduğumuz alan, yaban hayatı geliştirme alanı olduğu için buraya insan girişi yasak. Ama öbür yuvalama bölgelerindeki turistik alanlarda tatil yaparken deniz kaplumbağalarını yuvalama kumsallarının bulunduğu yerlerde çeşidin korunması için yapılan çalışmalara takviye verilmesi değerli. Tabiat dostu turist olmaya uğraş göstermemiz lazım. Deniz kaplumbağalarını rahatsız eden davranışlar sergilendiğinde nazikçe ikazlar yapabiliriz ve ilgili kurumlara bilgi verebiliriz.” (AA)
