Tehlike altındaki deniz kaplumbağalarının ömür şartlarını güzelleştirmek ve bu mevzuda hassaslık yaratmak hedefiyle 2000 yılından bu yana 23 Mayıs, Dünya Kaplumbağa Günü olarak kutlanıyor.
İklim değişikliğinin deniz kaplumbağaları üzerindeki tesirleri hakkında değerlendirmelerde bulunan Ayşe Oruç, kelam konusu tesirlerin kısa vadede gözlemlenemediğini, bu nedenle çok uzun müddet bilgi toplanması gerektiğini belirtti.
“KUM SICAKLIĞININ ARTMASI DENİZ KAPLUMBAĞALARINI ETKİLİYOR”
Deniz kaplumbağalarının ömür alanı olarak ılıman denizleri tercih ettiğini anlatan Oruç, “Isınmayla birlikte su düzeylerinin yükselmesi ve kum sıcaklığının artması başlı başına deniz kaplumbağalarını etkileyen ana faktörler. Deniz suyu düzeyinin artmasıyla da yuvaların su altında kalma riski ortaya çıkıyor” dedi.
Küresel ısınmaya bağlı olarak deniz suyu sıcaklığındaki artışın kaplumbağaların ömür alanlarının Akdeniz’de batıya gerçek genişlemesine neden olduğuna dikkati çeken Oruç, şöyle devam etti:
“Deniz suyu sıcaklığı arttıkça yuvalama alanı genişleyebiliyor. Mesela iri başlı deniz kaplumbağası caretta carettalar için en öncelikli yuvalama alanları Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs’ken deniz suyu sıcaklığının artışıyla birlikte İtalya’da yuva sayısında artış tespit edildi. Yuvalarda daha batıya yanlışsız bir kayma görülüyor. Bizim Akdeniz kıyılarımızda tanımladığımız yuvalama alanlarımız var. Mesela Ege’de yuvalama kayıtları çıkıyor, beslenme alanları genişliyor. Çanakkale kıyılarından, Kuzey Ege’den beslenme ile ilgili data artışı var.”
Adana Akyatan’daki yuvalama kumsalında yeşil deniz kaplumbağaları üzerine çalışmalar yürüttüklerini bildiren Oruç, deniz kaplumbağalarında yavruların cinsiyetinin kum sıcaklığıyla birebir alakalı olduğu bilgisini paylaştı.
Oruç, “Deniz kaplumbağaları yuvaya yumurta bıraktıkları vakit yuvalara muhakkak bir mühlet içinde sıcaklık ölçer denilen küçük aygıtlar yerleştiriyoruz. Yavrular çıktıktan sonra da bunları toplayıp bir bilgisayar programıyla yuvanın içindeki sıcaklık değişimini izliyoruz. Biz Adana’da, Akyatan deniz kaplumbağası yuvalama kumsalında çalışıyoruz. Bizim son 10 yılda yaptığımız çalışmalar, kum sıcaklığının artmasıyla Akyatan kumsalından daha çok dişi birey yüklü yavruların çıktığını gösteriyor” diye konuştu.
“AKDENİZ’DEKİ YEŞİL DENİZ KAPLUMBAĞASI POPÜLASYONU KRİTİK SEVİYEDE”
Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) tarafından deniz kaplumbağaları konusunda çalışan uzmanlarla birlikte ortalama 20 yıllık bir süreçte yapılan değerlendirmelerin sonuçlarını paylaşan Oruç, şunları söyledi:
“Caretta caretta tipi için 2015 sonunda bir kıymetlendirme yapıldı. Son 20 yıl popülasyonu değerlendirildi ve yuvalama temel alınarak yapılan ortalama birey çalışmasında bu tıpla ilgili müdafaa çalışmalarının müspet bir tesiri olduğu ve bu nedenle de kırmızı listedeki durumunun ‘tehlike altındaki tür’ statüsünden, ‘hassas tür’ statüsüne değiştirildiği yazılı olarak paylaşıldı. Bu, dünyada 10 kilit coğrafik bölgede yapılan bir çalışmanın sonucu. Bunlardan biri de Akdeniz. Akdeniz’den de uzun devir yapılan çalışmaların verisi paylaşıldı fakat bütün sonuçlar çok düzgün. Bu, ‘Koruma çalışmalarını bırakalım.’ manasına gelmiyor. Müdafaa çalışmalarına devam etmemiz gerekiyor zira bunlar hayat döngüsünde uzun ömürlü canlılar ve uzun devirde hayatlarıyla ilgili tesirleri izleyebiliyoruz. Yeşil deniz kaplumbağası için ‘tehlike altındaki tür’ statüsü hala devam ediyor. Hatta Akdeniz’deki popülasyonu kritik.”
“TEHDİTLERİN BAŞINDA UYGUN PLANLANMAMIŞ YAPILAŞMA GELİYOR”
Ses ve ışık kirliliği ile denizel ve karasal kirlilik üzere tesirlerin de kaplumbağaların popülasyonlarını olumsuz etkilediğine değinen Oruç, “Deniz kaplumbağalarının ömrünü tehdit eden ana faktörlerin başında uygun planlanmamış yapılaşma geliyor. Kıyı alanlarında hayat alanlarının kaybı, yeniden bu kıyı alanlarında ağırlaşan sanayi bölgeleri var. Birebir vakitte plastik kirliliği ve onunla birlikte balıkçılık faaliyetleri sırasında gaye dışı, rastlantısal olarak ağlara yahut öbür av araç gereçlerine takılmalar da var” değerlendirmesini yaptı.
Birleşmiş Milletler Etraf Programı (UNEP) kapsamında hazırlanan ve kaplumbağaların plastik kirliliğinden nasıl etkilendiğini gösteren rapora atıfta bulunan Oruç, bilhassa caretta carettaların yaklaşık yüzde 35 oranında plastikten etkilendiğini gösteren bir dataya sahip olduklarını kaydetti.
Deniz kaplumbağalarının iklim değişikliğinin tesirleri karşısında popülasyonlarındaki sağlıklı dağılımının sürdürülebilmesi için dünyada birtakım uygulamaların hayata geçirildiğini tabir eden Oruç, kumsallardaki ekosistemin istikrarını bozmadan bitkilendirme yoluyla gölgelikler oluşturulmasına ait deneme çalışmaları yürütüldüğünü aktardı.
KAPLUMBAĞALARIN DENİZ EKOSİSTEMİNE KATKISI
Besin piramidindeki tüm canlılar üzere deniz kaplumbağalarının da deniz ekosistemine kıymetli katkıları olduğunu işaret eden Oruç, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Yeşil deniz kaplumbağası deniz bitkileriyle besleniyor. Onu bir çeşit çim biçme makinesi üzere düşünebiliriz. Deniz bitkilerinin daha sağlıklı büyümesini sağlayabiliyor. Natürel bunu istikrarlı bir beslenme ve dağılımda söyleyebiliyoruz. Ayrıyeten mesela bizim kıyılarımızda yuva yapmayan lakin Akdeniz’den geçiş yapan deri sırtlı deniz kaplumbağası, deniz analarıyla besleniyor. Bilhassa yakıcı dediğimiz ve insan sıhhati için ziyanlı gördüğümüz kimi deniz anası tiplerini yiyor. Caretta caretta tipi, deniz kabuklularıyla besleniyor ve oradaki dengeyi sağlıyor.”
Deniz kaplumbağalarının korunması konusunda herkesin yapabileceği şeyler olduğunu vurgulayan Oruç, bilhassa Akdeniz kıyılarında tatil yapanların kumsalda şezlong ve şemsiyelerini yerleştirirken yuvalama alanlarının içinde olmadıklarına dikkat etmeleri ve kumsalda evcil hayvanlarını başıboş bırakmamaları uyarısı yaptı.
WWF-Türkiye’nin deniz kaplumbağalarının korunması için yaptığı çalışmalardan bahseden Oruç, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Türkiye’de deniz kaplumbağalarının korunması için yapılan mevzuat çalışmalarına teknik katkı vermek üzere çalışmalarımıza devam ediyoruz. Ürettiğimiz datayı ilgili kamu kurumlarıyla paylaşıyoruz ve müdafaa için oluşturulan mevzuata böylelikle katkı vermiş oluyoruz. Tıpkı vakitte farkındalık oluşturma çalışmalarına ehemmiyet veriyoruz. Bir çeşidi ve hayat alanını ne kadar düzgün tanırsak müdafaa faaliyetlerimizi o derece genişletebiliyoruz.” (AA)
