Ukrayna’da toplum, o vakitlerden bu vakte, oldukça değişti. Bugünkü Ukrayna, benim geldiğim 2007 yılındaki Ukrayna, değil. Hatta, savaşın başlamasını takip eden, 2022 yazındaki Ukrayna da değil. Savaştaki duruma bağlı olarak, tercihler ve kıymet yargıları hayli değişiyor.
Ukrayna’nın tarihini ve bugününü, detaylı bir halde, Cumhuriyet Yayınları’ndan çıkan “Ukrayna: Dünyanın Siyasi Fay Sınırı: Ukrayna’nın Dünü ve Bugünü” isimli kitabımda yazdım (Önsözünü üniversiteden hocam İlber Ortaylı’nın yazdığı bu kitabı, Ukrayna’yla ilgilenenlere tavsiye ederim). O kitapta da yazdığım üzere, bu savaşın Ukrayna’da pek çok şeyi değiştireceği, kesin. Lakin, bu değişikliklerin ne istikamette olacağını ve savaşın Ukrayna’nın ulusal şuurunu ne halde etkileyeceğini anlamak için, savaşın bitmesini beklemek gerekecek. Çünkü, birincisi, şu anda Ukrayna’da sıkıyönetim maddeleri yürürlükte ve bu kurallarda halkla yapılan anketlere ne kadar güvenilebileceği, tartışma konusu (mesela, anketlerde, “Rusya’yı seviyor musunuz” üzere sorular yöneltiliyor. İştirakçinin Rusya’ya sempatisi olsa bile, Rusya’yla savaş kurallarında buna olumlu karşılık verebilir mi?). İkincisi, savaşın birinci devirlerinde olduğu üzere Batılı ülkelerin Ukrayna’ya ağır takviyesi devam etseydi ve geçen yıl Ukraynalı yetkililerin bahsettiği halde Rus sınırları kısa müddette yarılarak Kırım geri alınabilseydi, bu, Ukrayna’da Rusya’yı küçük gören ve Ukrayna’yı Batı dünyasının modülü olarak gören bir toplumun, yani, yeni bir Ukrayna milletinin ortaya çıkmasını sağlardı.
Ne var ki, Ukrayna’nın geçen yılki karşı taarruzu, başarısız oldu. Ukraynalı yetkililerin söylediği halde, “taarruza geçtikten üç ay sonra Kırım’ın Yalta Limanı’nda kahve içmek”, gerçekleşemedi. Rus Ordusu’nun, pek de Ukrayna basınında söylendiği kadar maharetsiz, aciz olmadığı ortaya çıktı. Batılı ülkeler, savaş uygunca uzayınca, Ukrayna’ya dayanak konusunda yalpalamaya başladı. Bu türlü olunca da, Ukrayna’da halk ortasında “Avrupa, Batı dünyası sonuna kadar bizimle beraber” diye söz edilecek niyetten eser kalmadı. Ukraynalılar, “sonuçta her ülkenin kendi çıkarı var”, demeye başladı. Savaşın uzaması, toplum genelindeki coşkunun da azalmasına yol açtı. Ayrıyeten, cephede çarpışanlar, cephe gerisindeki rahat hayata giderek daha fazla reaksiyon duymaya başladı.
Sonuç olarak, savaşın başlarında gördüğümüz, askerlik şubelerinin önlerinde oluşan istekli kuyruklarından eser kalmadı. Ukrayna Ordusu’nun cephedeki kayıplarını telafi etme hedefiyle hükümet, askere alma yaşını 27’den 25’e düşürünce, ülke genelinde kıyametler koptu Bugünlerde, metro istasyonları çıkışlarında, sıra sıra dizilmiş polislerle karşılaşıyorum. Erkek yolcuların kimliklerini ve askerlikten muafiyet dokümanlarını denetim ediyorlar (benim yabancı olduğumu anladıkları anda, kibarca selamlayıp uzaklaşıyorlar).
Erkek nüfusun bir kısmı de, bir halde yurtdışına kaçmış. Birkaç ay evvel, Ukrayna’nın en milliyetçi vilayetlerinden Çernivtsi’de, lokal gazetecilerle sohbet etmiştim. Bana, ilin en kıymetli sıkıntısının, erkek işgücü eksikliği olduğunu, çünkü, erkek nüfusun kıymetli bir kısmının cephede, değerli bir kısmınınsa, yurtdışında olduğunu söylemişlerdi.
Şimdi Ukrayna idaresi, Avrupa ülkelerindeki erkek nüfusu ülkeye döndürmeye çalışıyor. Askerlik tecil evrakı alamamış olanlar, yurtdışında konsolosluk hizmetlerinden yararlanamayacak. Bu uygulamanın, sorunu bir ölçüde de olsa çözmesi bekleniyor.
Batı’dan silah yardımının bugünlerde yine artması, Ukrayna’nın Rusya’yı durdurmasına yardımcı olur. Ama kesin muvaffakiyet elde edilebilmesi ve uzun müddetli bir savaşın verilebilmesi için, toplumdaki motivasyonun artması gerekiyor. Bunu sağlayabilmek, Zelenski yöntiminin karşısındaki en büyük bir zahmet.
